مؤسسات غیرتجاری:
مؤسسات غیرتجاری مؤسساتی هستند که جهت مقاصد غیرتجاری مثل امور علمی ادبی یا امور خیریه و امثال آن تشکیل می‌شوند و تشکیل‌دهندگان آن‌ها ممکن است قصد انتفاع داشته و یا نداشته باشند. تشکیل مزبور از تاریخ ثبت شخصیت حقوقی پیدا می‌کنند و می‌تواند عناوینی از قبیل انجمن بنگاه کانون و امثال آن را اتخاذ نمایند.
تقسیم‌بندی مؤسسات غیرتجاری بسته اهدافشان:
- مؤسساتی که هدفشان جلب منافع و تقسیم آن بین اعضا خود نباشد.
- مؤسساتی که هدفشان جلب منافع مادی و تقسیم منافع مزبور بین اعضا خود یا غیر باشد مانند کانون‌های فنی و حقوقی و غیره.
حداقل شرکا مؤسسات فوق نباید کمتر از دو نفر باشد و قید سرمایه هر میزان مجاز است. مؤسسات غیرتجاری همانند مؤسسات تجاری باید تهران در اداره ثبت شرکتها و شهرستان‌ها در دایره ثبت شرکت‌های اداره ثبت مرکز اصلی موسسه ثبت برسند و جهت آن کلیه اقدامات تأسیس شرکتها همراه رعایت مواد آئین‌نامه اصلاحی ثبت شرکت تشکیل و مؤسسات غیرتجاری که سال ۱۳۳۷ تصویب رسیده است ضروری است. جهت ثبت تشکیلات غیرتجاری تسلیم اظهارنامه فرم چاپی تقاضانامه ثبت موسسه همراه ضمایم لازم دو نسخه که دارای تاریخ و امضا بوده الزامی است ضمایم آن شامل نسخه اصلی یا رونوشت وکالت‌نامه (صورت تقاضا توسط وکیل).
گواهی‌شده تصدیق کشوری که موسسه آنجا ثبت رسیده همراه ترجمه مصدق فارسی آن دو نسخه اساسنامه و امضا تمام صفحات آن توسط شرکا صورت‌مجلس مجمع عمومی مؤسس مبنی بر انتخاب هیئت‌مدیره و معرفی صاحبان امضا (دو نسخه) رسید پرداخت حق الثبت و فتوکپی شناسنامه شرکا است. صورت غیرانتفاعی بودن موسسه اجازه‌نامه نیروی انتظامی محل جهت ثبت ضروری است و صورت انتفاعی بودن آن موضوع موسسه با مدارک تحصیلی و تخصص مؤسسین تطبیق داده‌شده سپس دستور ثبت صادر می‌گردد. اساسنامه مؤسسات غیرتجاری می‌تواند مانند اساسنامه شرکت با مسئولیت محدود باشد و آن مواردی مانند موضوع موسسه ارگان اداره‌کننده (هیئت‌مدیره) و ارگان تصمیم‌گیرنده (مجامع عمومی) و اختیارات آن‌ها و غیره آورده شود.
موسسه مزبور دارای مجمع عمومی عادی و فوق‌العاده نیز است که هرکدام دارای وظایفی هستند. هیئت‌مدیره موسسه می‌تواند مجمع عمومی عادی از بین شرکا یا خارج از آن انتخاب گردد و مدیران می‌توانند برای مدت محدود یا نامحدود معین شوند و دارای اختیارات تام نیز می‌باشند مگر اینکه اساسنامه ترتیب دیگری را مقرر داشته باشد. جلسات هیئت با حضور اکثریت اعضا موسسه رسمیت پیدا نموده و تصمیمات هیئت‌مدیره با اکثریت آرا مناط اعتبار خواهد بود. صورتی که تقاضای ثبت موردقبول واقع شود مراتب در دفتر مخصوصی ثبت و ورقه‌ای حاکی از تصدیق ثبت تقاضاکننده داده می‌شود علاوه بر آن خلاصه مراتب روزنامه رسمی یا یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار با هزینه متقاضی منتشر می‌گردد.
مطلبی درباره انحلال و تصفیه مؤسسات غیرتجاری:
انحلال مؤسسات غیرتجاری می‌تواند اختیاری و با تصمیم مجمع عمومی فوق‌العاده و یا موجب حکم دادگاه باشد. چنانچه انحلال اختیاری صورت گرفته باشد تصفیه آن مطابق مقررات مندرج اساسنامه توسط مدیر یا مدیران آن انجام می‌گیرد و درصورتی‌که متصدی امر تصفیه و چگونگی انجام آن معین نشده باشد مجمع عمومی فوق‌العاده هنگام انحلال یک نفر را عنوان مدیر تصفیه با تعیین حدود اختیارات آن معرفی می‌نماید. اگر انحلال موجب حکم دادگاه باشد امر تصفیه عهده متصدی تصفیه مقرر اساسنامه خواهد بود و چنانچه متصدی مشخص نشده باشد دادگاه ضمن حکم انحلال یک نفر را جهت تصفیه معین می‌نماید و مطابق قانون تجارت امر تصفیه صورت خواهد گرفت.
سلسله‌مراتب ثبت مؤسسات غیرتجاری:
- کامل نمودن فرم تقاضانامه ثبت موسسه و امضا توسط شرکا.
- کامل نمودن فرم صورت‌جلسه مؤسسین و امضا توسط شرکا.
- تنظیم و امضای کلیه صفحات اساسنامه توسط شرکا.
- چند نام انتخاب و مسئول تعیین نام اداره ثبت شرکتها ارائه گردد (توجه شود نام انتخاب‌شده اولاً باید بافرهنگ انقلاب اسلامی مطابقت داشته و ثانیاً سابقه ثبت نداشته باشد ثالثاً از نام‌های خارجی نباشد) و مسئول مربوطه پس از بررسی، گواهی لازم را با انتخاب یکی از اسامی پیشنهادی صادر می‌نماید.
- پس از تعیین نام قسمت ارجاع ادایه ثبت شرکتها مراجعه و ممیز مربوطه پس از بررسی اولیه با توجه موضوع فعالیت موسسه چنانچه نیاز اخذ مجوز از مراجع ذیصلاح داشته باشد عنداللزوم مرجع مربوطه جهت اخذ مجوز معرفی می‌شود.
- پس از وصول و ارائه مجوز لازم (رابطه با موضوع موسسه) ممیز ثبت شرکتها به‌شرط عدم وجود نقص مدارک، متقاضی را جهت پرداختی حق الثبت حسابداری راهنمایی و مسئول حسابداری با توجه سرمایه موسسه و تعیین مبلغ حق الثبت متقاضی را جهت پرداخت حق الثبت بانک ملی ایران هدایت و پس از پرداخت وجه مذکور و ارائه فیش پرداختی حسابداری، حسابدار اقدام ممهور نمودن تقاضانامه متقاضی می‌کند و ممیز مربوط دستور ثبت را صادر و متقاضی به قسمت ثبت شرکتها مراجعه می‌نماید.
- در قسمت ثبت شرکتها پیش‌نویس آگهی تأسیس تهیه‌شده پس از امضای رئیس اداره ثبت شرکتها و تایپ آگهی مربوط، متقاضی مجدداً قسمت ثبت شرکتها مراجعه و پس از احراز هویت توسط مسئول قسمت از متقاضی ذیل ثبت دفتر (اصالتاً یا وکالتا) امضا اخذ می‌نماید و سپس یک نسخه از مدارک (اساسنامه، صورت‌جلسه، تقاضانامه) که ممهور مهر اداره ثبت شرکتها است متقاضی تسلیم می‌گردد و متقاضی دبیرخانه اداره مراجعه و پرونده را تحویل داده، یک برگ آگهی تایپ‌شده را اداره کل دفتر روابط عمویم و امور بین‌الملل (قسمت دایره آگهی‌ها) برده و پس از تعیین مبلغ جهت درج روزنامه کثیرالانتشار بانک مراجعه و همراه فیش پرداخت‌شده دبیرخانه مراجعه می‌کند. پس از امضای نسخ تایپ‌شده توسط رئیس اداره ثبت شرکتها این مرحله آگهی صادر و دو نسخه تایپی متقاضی تحویل می‌گردد. یک نسخه جهت درج روزنامه رسمی جمهوری اسلامی (واقع خیابان بهشت، ضلع جنوبی پارک شهر) و نسخه دیگر همراه فیش پرداختی قسمت دایره آگهی‌ها جهت درج روزنامه کثیرالانتشار داده می‌شود. این مرحله کار ثبت موسسه پایان‌یافته است.
برای ثبت مؤسسات غیرتجاری نیاز چه مدارکی است؟
- اخذ دو نسخه تقاضانامه ثبت موسسه از اداره ثبت شرکتها و تکمیل و امضا توسط شرکا (بر طبق پیوست)
- تنظیم اساسنامه حداقل ۲ جلد و امضای ذیل تمام صفحات توسط کلیه شرکا یا اعضا (به شرح نمونه پیشنهادی پیوست این راهنما)
- تنظیم صورت‌جلسه مجمع مؤسسین حداقل ۲ نسخه (به شرح نمونه)
- فتوکپی شناسنامه شرکا.
- اخذ مجوز رابطه با موضوع موسسه صورت لزوم.
تذکر ۱- حداقل وجود دو نفر شریک موسسه الزامی است.
تذکر ۲- قید سرمایه هر میزان موسسه مجاز است.
تذکر ۳- امضای مدیر شعبه و فتوکپی شناسنامه و قید محل سکونت صورتی که شرکت شعبه داشته باشد الزامی است.
